2021 yilda 0-19 yoshdagi 110 mingga yaqin bolalar va o`smirlar OITS bilan bog`liq sabablar tufayli vafot etgan. OIV infektsiyasini yuqtirgan voyaga etmaganlarning umumiy soni esa 310 mingga ko`payib, 2,7 million kishiga etdi. Bu haqda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Matbuot xizmati tomonidan e'lon qilingan axborotnomada so`z borgan.
Har yili 1 dekabrda nishonlanadigan Butunjahon OITSga qarshi kurash kuni oldidan UNICEF so`nggi uch yil ichida bolalar, o`smirlar va homilador ayollar o`rtasida OIVning oldini olish va davolashda ozgina muvaffaqiyatga erishilganligi va ko`plab hududlar hali ham COVID’dan oldingi xizmatlarni qamrab olish darajasiga qaytmagani haqida xabar beradi. Shu bilan birga, BMT Bolalar jamg`armasi tomonidan o`tkazilgan yangi tadqiqot mualliflari ta'kidlaganidek, OIV/OITSni davolash va oldini olish bo`yicha bolalar va kattalarga ko`rsatilayotgan chora-tadbirlar sifati va hajmidagi tafovut doimiy ravishda o`sib bormoqda.
Bolalar OIV/OITSga qarshi dori-darmonlarni kamroq oladi
2021 yilda bolalar va o`smirlar OIV bilan yashayotganlarning atigi 7 foizini tashkil qilgan, biroq bu yosh guruhi OITS bilan bog`liq barcha o`limlarning 17 foizini va yangi OIV infektsiyasining 21 foizini tashkil qilgan. Tengsizlik sabablari bartaraf etilmas ekan, bolalar va o`smirlar o`rtasida OITSga barham berish uzoq orzu bo`lib qolaveradi, deya ogohlantiradi Bolalar jamg`armasi.
Bolalar uchun OIV/OITSning oldini olish va davolash xizmatlari kattalarnikidan ancha kichikroq bo`lgan bo`lsa-da, so`nggi uch yil ichida vaziyat misli ko`rilmagan, chunki juda ko`p yosh hayot kasallik va o`lim xavfi ostida. Bolalar kerakli darajada parvarish qilinmayapti, chunki biz infektsiyani yuqtirganlarni aniqlay olmaymiz, tekshiruv o`tkaza olmaymiz va ularning hayotini saqlab qololmaymiz. Har kuni 300 dan ortiq bolalar va o`smirlar OITSga qarshi kurashda mag`lub bo`lmoqda”, deydi UNICEF’ning OIV/OITS bo`yicha dasturi rahbari o`rinbosari Anurita Beyns.
Ijobiy dinamika
Sharhda qayd etilishicha, 2010-2021 yillar oralig`ida tug`ilgandan 14 yoshgacha bo`lgan yosh bolalar o`rtasida yangi OIV infektsiyalari 52 foizga, 15 yoshdan 19 yoshgacha bo`lgan o`smirlar orasida esa 40 foizga kamaydi. Bundan tashqari, so`nggi o`n yil ichida OIV bilan kasallangan homilador ayollarning antiretrovirus terapiyasi qamrovi 46 foizdan 81 foizga oshdi. Ammo OIV bilan kasallangan bolalar soni kamayib borayotgan bo`lsa-da, bolalar va kattalar o`rtasidagi davolanish farqi kengayishda davom etmoqda.
OIV bilan yashayotgan kattalarning 76 foizi kerakli davolanishni olmoqda. Bu bolalarga nisbatan 20 foizdan ortiqroqdir. Bundan tashqari, agar 2020 yilda yosh bemorlarning 56 foizi antiretrovirus davolashni olgan bo`lsa, 2021 yilda – 54 foiz. So`nggi etti yil ichida OIV infektsiyasi bilan yashayotgan va antiretrovirus terapiya olmaydigan 4 yoshgacha bo`lgan bolalar ulushi ortib, 2021 yilda bu ko`rsatkich 72 foizga etgani, ya'ni bolalar jamg`armasi xodimlarini alohida tashvishga solmoqda. Bu 2012 yildagi ko`rsatkich bilan bir xil.
Muammoning sabablari
UNICEF ma'lumotlariga ko`ra, COVID-19 pandemiyasidan keyingi hayotning sekin tiklanishi, shuningdek, OIV/OITS muammosi ayniqsa keskin bo`lgan ko`plab mamlakatlarda pandemiyaning jiddiy ijtimoiy va iqtisodiy oqibatlari – vaziyatning salbiy rivojlanishining sabablari.
Ko`pgina mintaqalarda – Osiyo va Tinch okeani, Karib dengizi, Sharqiy va Janubiy Afrika, Lotin Amerikasi, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrika, G`arbiy va Markaziy Afrikada ham 2020 yilda homilador va emizikli ayollar uchun davolanish qamrovi kamaygan. Tinch okeani, Yaqin Sharq va Shimoliy Afrikada 2021 yilda yanada pasayish kuzatiladi. UNICEF ta'kidlaganidek, bunday davolanishning uzilishi yangi tug`ilgan chaqaloqlar hayotini xavf ostiga qo`yadi. 2021 yilda homilador ayollarga tashxis qo`yilmagan va davolanmaganligi sababli bolalarda 75 mingdan ortiq yangi infektsiyalar qayd etilgan.
Jamg`arma bolalar, o`smirlar va homilador ayollar o`rtasida OITSga barham berish maqsadida aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari bilan ishlashni faollashtirish, strategik hamkorlikni rivojlantirish va davolanishga muhtojlarga yordam ko`rsatish dasturlarini kengaytirishga chaqiradi.